Al langere tijd maakt de CMHF-Sector Rijk zich zorgen over de afnemende vakkennis en professionele ruimte binnen de taakuitoefening van ambtenaren. Na jaren van zorgen maken zijn we nu echt aangeland in de periode van grote problemen. De recente parlementaire onderzoeken onderstrepen dit.
Als CMHF zijn we niet de enige. In 2018 schreef Herman Tjeenk Willink, Minister van Staat, voormalig vicevoorzitter van de Raad van State, al zijn boek 'Groter denken, kleiner doen' - een oproep voor meer professionele ruimte en meer inbreng en aandacht voor burgers en hun problemen. 'Versterking van de democratische rechtsorde is nodig om een open samenleving te blijven en gezamenlijk grote problemen aan te pakken.'
Signalen van de werkvloer maken duidelijk dat er veel politieke druk wordt ervaren door ambtenaren. In plaats van dat de ambtenaar wordt gehoord en erkend op basis van zijn of haar vakkennis, is de rijksdienst bijna een soort uitvoeringsorgaan van de politiek geworden. Ik hoop dat dit niet overal zo is, maar uit de signalen die wij krijgen lijkt het wel alsof veel ambtenaren politiek assistenten zijn geworden!
Een uitspraak als – dat wil de minister niet horen – is een gevleugelde uitspraak geworden. Maar helaas, het besturen van een land, is meer dan het zoeken van politieke opportuniteit. Er zijn veel zaken die niet eenvoudig zijn, die vakkennis en achtergrondkennis vergen. Naar mijn mening is het wenselijk dat er deskundigen van alle terreinen die onze samenleving en maatschappij kent, werkzaam zijn in dienst van het Rijk.
Tijd om de werkwijzen binnen het Rijk te heroverwegen.
Willen we nog door gaan met 'nudging' en 'framing' als belangrijke beleidsinstrumenten?
Zou het niet slimmer zijn om de inhoud van het vak, de professionaliteit en de onafhankelijkheid en integriteit weer meer centraal te stellen?
Kent u nog de term 'onkreukbare ambtenaar'? misschien wat uit de oude doos.. maar toch?
En waar leidt dat toe?
Als CMHF-Sector Rijk pleiten we voor meer kennisinhoudelijke managers en voor meer specialistische vak deskundigen. De rijksoverheid, de ambtelijke top en de politiek doen zichzelf schromelijk tekort door geen gebruik te maken van meer vakinhoudelijke expertise op topniveau. Van fiscalist tot werktuigbouwer, van arts tot arbeid/wetgevingsjurist of pensioendeskundige, van toxicoloog tot civiel ingenieur, van leraar tot bestuurskundige, van IT'er tot landbouwkundige. U begrijpt, de opsomming is niet compleet.
Belangrijk is dat weer de inhoud van besluiten, het probleem en de oplossing, de bijwerkingen en de effecten, centraal komen te staan. De ambtenaar wil zijn werk naar eer en geweten kunnen doen. Dat betekent ook dat hij zich aan de wet moet kunnen houden, zoals van elke burger wordt verwacht. Dienstbaar zijn aan de samenleving en aan het bestuur. En binnen de context van de trias politica zorgdragen voor het goed functioneren van de rechtsstaat. Daar zijn vakbekwame ambtenaren een randvoorwaarde voor. Zij dienen de publieke zaak.
Samen met de Stichting Beroepseer hebben we afgelopen jaar weer een enquête gedaan naar de ervaringen van ambtenaren in hun werk. 15-20% geeft aan beperkingen in de professionele ruimte te ervaren. Zij geven aan meer behoefte te hebben aan maatwerk om hun werk goed te kunnen uitvoeren.
Voor een uitgebreider artikel over kennis en vakmanschap verwijs ik u naar dit artikel
Tot slot
Werken voor de publieke zaak is een groot goed. Als burger en ambtenaar wil je kunnen vertrouwen op de overheid. De CMHF ondersteunt ambtenaren daarbij om integer en met vakkennis hun werk te kunnen doen. Openheid in debat en uitwisseling van informatie en kennis is daarbij essentieel.
Aleid Ringelberg, voorzitter sector Rijk CMHF